Het jaar 2023 gaat de boeken in als een goed jaar voor de financiële markten. Goede resultaten op zowel de aandelen- als de obligatiemarkten zorgden er voor dat de verliezen van het vorige kalenderjaar deels werden weggewerkt. Het overwegend positieve sentiment op de financiële markten schetst een misleidend beeld van de ontwikkelingen in het afgelopen jaar. Aan de randen van Europa is naast de oorlog in Oekraïne ook een uiterst gewelddadig conflict opgelaaid tussen Hamas en Israël. Deze conflicten zorgen voor verder oplopende spanningen op het (geo-)politieke wereldtoneel. Naast deze hete hangijzers staat de reële economie ook nog onder druk. Hoewel van een (diepe) economische recessie vooralsnog geen sprake is, loopt de economische activiteit zienderogen terug. Daarmee is het wachten tot het verder verkrapte monetaire beleid de eerste echte slachtoffers gaat maken. De Amerikaanse economie houdt zich verassend goed, maar begint wel langzaam af te koelen. Terwijl de Europese economieën er een stuk slechter voor staan. De Chinese economie stevent af op een historisch lage economische groei. De tweede economie van de wereld wordt getergd door structurele problemen, zoals zwakke binnenlandse vraag, deflatie en een kwakkelende vastgoedsector.

De overwegend positieve rendementen zijn enigszins opmerkelijk gezien het feit dat centrale banken door zijn gegaan met het verhogen van de beleidsrentes. Dit alles met als doel om de inflatie dichter in de buurt de 2%-doelstelling te krijgen. In de meeste ontwikkelde markten begint dit beleid zijn vruchten af te werpen en komt de inflatie ook daadwerkelijk steeds verder in. Centrale banken blijven daarmee balanceren tussen het indammen van inflatie en het ontlopen van een (diepe) recessie. De hogere financieringskosten legden in het eerste kwartaal op pijnlijke wijze de kwetsbaarheden van het financiële systeem bloot. In korte tijd ging de Amerikaanse Silicon Valley Bank bankroet en raakte het Zwitserse Credit Suisse dusdanig in de problemen dat de centrale bank aanstuurde op een overname door het eveneens Zwitserse UBS. Toch is verdere escalatie voorkomen en lijkt de financiële sector weer te profiteren van de hogere spread tussen uitlenen en spaardeposito’s. Ondertussen lijkt de piek in de beleidsrentes bereikt en maakt de markt zich op voor de eerste renteverlagingen. Centrale bankiers houden een slag om de arm en benadrukken dat de inflatiegeest helemaal terug in de fles moet alvorens monetaire verruiming ter tafel komt.

Positieve rendementen op zowel de aandelen- als de obligatiemarkten kwamen de afgelopen jaren relatief weinig voor. De lange periode van lage kapitaalmarktrentes zorgde voor beperkte obligatierendementen. Dat terwijl aandelen het in deze periode bijzonder goed hebben gedaan. Deze trend sloeg om toen met de stijgende inflatie ook de kapitaalmarktrente flink begonnen te op te lopen. Hierdoor werden aandelen en obligaties vorig jaar beide hard geraakt. De onderlinge correlatie tussen aandelen en obligatierendementen werd daarmee weer positief. Dit onderschrijft het belang van voldoende spreiding binnen de portefeuille. Breed gediversifieerde portefeuilles zorgen over de linie genomen voor stabielere rendementen en beperken het piek-dalverlies.

De wereldwijde aandelenmarkten kenden dit jaar een bijzonder sterke eindsprint waarin de forse verliezen uit 2022 in grote mate goed werden gemaakt. Waar aandelen uit ontwikkelde landen, gemeten in euro, in 2022 nog 12% verlies leden, staat de winst per medio december op ruim 19%. Na een vlak begin van het jaar begonnen de koersen in het tweede kwartaal sterk op te lopen. Daar kwam begin augustus abrupt een einde aan toen kapitaalmarktrentes verder begonnen te stijgen. Maar ook deze tendens hield geen stand en keerde eind oktober om, waarna aandelen het omgekeerde pad bewandelden en de weg omhoog inzetten. Door de sterke rally in het laatste kwartaal naderen aandelenkoersen de alltimehighs van 2021. Toch zijn er onderliggend grote verschillen tussen aandelenmarkten. In negatieve zin vallen met name Chinese aandelen op, met een verlies van 9% in lokale valuta. De zorgen om de economie en de kwakkelende vastgoedsector blijven de markten in hun greep houden. Aan de positieve kant staan Japanse en Amerikaanse aandelen. De Japanse beurs kon profiteren van het zeer ruime Japanse monetaire beleid en de Amerikaanse aandelenmarkt lift met name mee op het succes van de ‘Magnificent Seven’. Dit zevental (tech-gerelateerde) megacap bedrijven maakt na zware verliezen in 2022, een ijzersterk jaar door. Daarmee zijn de grote verliezers van het vorige kalenderjaar dit jaar de grote winnaars.

In een jaar waarin centrale banken beleidsrentes verder optrokken, daalden per saldo de rentes op de kapitaalmarkten. Opmerkelijk, omdat per medio december de beleidsrente van de ECB met 4,5% een stuk hoger ligt dan de rente op 2-jarige Duitse staatsobligaties. Die noteren met 2,5% nipt lager dan in december vorig jaar. Voor langere looptijden liggen de rentes zelfs lager dan vorig jaar. Obligatiebeleggers gaan er dus niet vanuit dat de ECB de beleidsrente voor langere tijd op het huidige (hoge) niveau houdt. Dalende rentes gaan gepaard met zwarte cijfers op de obligatiebeurzen. Nadat staatsobligaties in 2022 door het putje waren gegaan, konden ze dit jaar deels herstellen. Binnen de eurozone waren het met name Italiaanse staatsobligaties die ook nog profiteerden van het inkomen van de risico-opslag. Elders in de wereld bewogen rentes voor het merendeel zijwaarts. De Amerikaanse en Britse 10-jaarsrente sloten nagenoeg onveranderd af. De obligatierendementen waren hierdoor beperkter.

Na de diep rode cijfers in 2022 konden inflatie gerelateerde obligaties (ILB’s) weer positieve rendementen bijschrijven. De winst kwam daarmee vooral op het conto van de dalende reële rente. De reële rente zakte minder hard dan de nominale rente. Dit kwam onder andere doordat de inflatieverwachtingen (break-even inflatie) maar beperkt terugliepen. Een hogere inflatie ligt daarmee nog niet verankerd in de verwachting van obligatiebeleggers. Al met al betekende dit een jaarwinst van 5,1% voor wereldwijde ILB’s in lokale valuta. Hedged naar euro’s kwam dit uit op een rendement van 2,0%. Europese ILB’s deden het beter dan Amerikaanse en Britse ILB’s en stegen 5,8% in waarde.

Het nemen van kredietrisico werd in 2023 zeer beloond. Voor zowel veilige investmentgrade- als risicovolle highyieldobligaties was 2023 een goed jaar. Net als staatsobligaties profiteerden ook kredietobligaties van dalende kapitaalmarktrentes. Daarbovenop kwamen de risico-opslagen steeds verder in, hetgeen het rendement verder omhoog stuwde. Wereldwijde highyieldobligaties zijn de best presterende categorie binnen de kredietobligaties. Een spreaddaling van meer dan 100 basispunten met beperkte faillissementsverliezen zorgden voor een kalenderjaarwinst van meer dan 10%. Binnen het veiligere investmentgradespectrum staken bedrijfsobligaties er boven uit. Voor Europese bedrijfsobligaties daalde de risico-opslag van 167 naar 138 basispunten, wat gepaard ging met een winst van 7,8%. Veiligere categorieën, zoals semi-overheidsobligaties, bleven dit jaar achter bij de bedrijfsobligaties.

Staatsobligaties van landen uit opkomende markten (EMD) profiteerden ook van het positieve sentiment op de kredietmarkten. EMD in harde valuta (HC) kent in de basis een risico-opslag boven de Amerikaanse rente. Door toenemende geopolitieke spanningen is deze spread de laatste jaren flink opgelopen en ligt deze boven de risico-opslag van highyieldobligaties. Toch kon de risico-opslag gedurende het jaar iets inkomen, wat positief doorwerkte in het rendement op EMD HC. Medio december bedraagt het jaar-tot-dagrendement 7,8% hedged naar euro. EMD in lokale valuta (LC) deed het per saldo iets beter. De dalende yields zorgden voor een obligatierendement van 9,4%; door de daling van de lokale valuta ten opzichte van de euro bedroeg het jaarrendement in euro’s 8,5%.

Waar grondstoffen er vorig jaar nog positief uitsprongen, geldt dit jaar het tegenovergestelde. De brede grondstoffenindex (S&P GSCI) boekt als een van de weinige (liquide) beleggingscategorieën een verlies van 4%. De drie grootste subcategorieën, energie, basismetalen en landbouwproducten, gingen onderuit. De olieprijs, belangrijk binnen de energiegrondstoffen, herstelde na een turbulent 2022, maar kwam uiteindelijk lager uit dan ultimo vorig jaar. Na een opleving in derde kwartaal zakte de vraag in het vierde kwartaal echter in. Per saldo bedraagt de prijs van een vat Brentolie per medio december $76,6. De afnemende vraag is ook terug te zien op de markt voor industriële metalen. Hoewel de koperprijs bleef liggen, halveerde de prijs voor nikkel nagenoeg. Aanzienlijk beter ging het met de goudprijs, die kort tot boven $2.100 per troy ounce piekte. Uiteindelijk noteert de goudprijs momenteel $2021 per troy ounce, en is daarmee zo’n 10% gestegen ten opzichte van vorig jaar. Edelmetalen zijn daarmee de best presterende grondstoffencategorie.

Afgelopen jaar waren CTA’s belangrijk als crisishedge in de portefeuille. Dit jaar bleek dat deze trendfollowing hedgefundstrategieën het een stuk lastiger hebben. Vooral de onverwachte en sterke draai op de financiële markten in november en december raakte deze strategie. Andere hedgefundstrategieën, en met name die positief gecorreleerd zijn met aandelen en obligaties, presteren dit jaar een stuk beter. Andere alternatieve beleggingen, en dan vooral reële assets zoals vastgoed en infrastructuur, stonden dit jaar onder druk. Hogere (reële) rentes leggen extra druk op fondsen die veel gebruik maken van vreemd vermogen (leverage) om het rendement te verhogen. Hoge financieringskosten tasten daarmee in de winstmarges aan. Beursgenoteerde vastgoedbedrijven wisten de schade beperkt te houden en konden ten dele profiteren van het positieve sentiment op de aandelenmarkten.