Kracht Amerikaanse arbeidsmarkt blijft verrassen

De grootste verrassing van afgelopen week waren de Amerikaanse arbeidsmarktcijfers over januari. Op vrijwel alle fronten waren de cijfers beter dan verwacht. De groei van de werkgelegenheid zet onverminderd door en het werkloosheidspercentage zakte naar 3,4%. Dat is het laagste niveau in ruim 50 jaar. De aanhoudende kracht van de arbeidsmarkt is verrassend omdat het nieuws de laatste tijd beheerst wordt door massaontslagen in de Amerikaanse technologiesector. De omvang daarvan, ruim 82 duizend in januari, blijkt echter onvoldoende om de krapte op de arbeidsmarkt op te lossen. In sectoren als de zorg, horeca, bouw, transport en detailhandel is een schreeuwend tekort aan personeel. Het aantal openstaande vacatures ligt daardoor nog steeds boven de 10 miljoen, veel hoger dan het aantal officieel geregistreerde werklozen van krap 6 miljoen.

Toestand Amerikaanse arbeidsmarkt belangrijke indicator voor de Fed

De Fed heeft al meermaals aangegeven dat de arbeidsmarkt en loongroei belangrijke indicatoren zijn voor het monetaire beleid. De sterke arbeidsmarktcijfers zorgden vrijdag dan ook voor een schokgolf op de financiële markten. In de dagen ervoor begonnen beleggers te speculeren dat wellicht de laatste renteverhoging van de Fed in deze rentecyclus had plaatsgevonden. Met de afzwakkende economische cijfers en een dalende inflatie zouden meer renteverhogingen immers niet meer nodig zijn. In de tweede helft van het jaar zou de beleidsrente zelfs weer kunnen worden verlaagd. De zeer sterke arbeidsmarktcijfers verpestten dit feestje echter. Het lijkt er sterk op dat de Amerikaanse arbeidsmarkt en economie de reeks renteverhogingen beter dan verwacht hebben doorstaan. Het chronisch personeelstekort betekent ook dat de Fed minder geneigd zal zijn om een pauze in te lassen bij de renteverhogingen. Een spoedige renteverlaging lijkt bij de huidige staat van de Amerikaanse arbeidsmarkt zo goed als uitgesloten.

Verassend hoge baangroei in januari

De groei van het aantal banen, de nonfarm payrolls, sprong afgelopen week het meest in het oog. Het aantal banen nam in januari met maar liefst 517 duizend toe. Analisten hadden een toename van 188 duizend verwacht. Een dergelijk grote afwijking tussen verwachting en realisatie komt zelden voor. Daarnaast werd de baangroei over december naar boven bijgesteld van 223 duizend naar 260 duizend. Daarmee blijft de Amerikaanse banenmotor op volle toeren draaien. De gemiddelde maandelijkse groei van het aantal banen over de afgelopen 3 maanden bedraagt 357 duizend. Dat is ver boven het langjarig gemiddelde, dat schommelt tussen de 100 en 150 duizend. Het is uitzonderlijk dat in deze fase van de economische cyclus de baangroei nog dermate sterk is. Een deel van het hoge januaricijfer komt voor rekening van seizoenseffecten en aanpassingen in de meetmethodiek. Maar ook als daar rekening mee wordt gehouden, blijft de baangroei uitzonderlijk hoog.

Coronapandemie werkt nog steeds door op de arbeidsmarkt

De aanhoudend hoge baancreatie is niet het enige cijfer dat de wenkbrauwen doet fronsen. Ook de lage participatiegraad houdt de gemoederen bezig. De participatiegraad geeft aan welk percentage van de beroepsbevolking ook daadwerkelijk bereid is om te werken. De krappe arbeidsmarkt is voor een belangrijk deel te herleiden tot de terugval in het aantal mensen dat zich aanbiedt op de arbeidsmarkt. De participatiegraad lag in januari op een magere 62,4%. Dat is fors lager dan vóór de coronapandemie. Voor de lage participatiegraad is geen sluitende verklaring, maar de oorzaak wordt gelegd bij de (nasleep van) de coronapandemie. Veel mensen in de beroepsbevolking hebben tijdens de pandemie de arbeidsmarkt verlaten. Ondanks de grote vraag naar personeel zijn velen ook nooit teruggekeerd. Hiervoor zijn vele verklaringen gegeven. Variërend van vervroegd pensioen, zeer gulle uitkeringen en de opkomst van de gig economie. De laatste tijd wordt ook long covid als oorzaak genoemd. Een groot deel van de mensen die corona hebben gehad, zouden hierdoor nog steeds niet in staat zijn om te werken.

De nominale loongroei is hoog, maar reëel gezien blijven de lonen achter bij de inflatie

De reden waarom de Fed de arbeidsmarkt met argusogen volgt, ligt vooral bij de loongroei. Het grote gevaar voor de inflatie op middellange termijn is een zogenaamde loon-prijsspiraal. Dat is een zeldzaam fenomeen waarbij er een vicieuze cirkel ontstaat tussen loon- en prijsinflatie. Om die te doorbreken moet de centrale bank de reële rente fors optrekken wat veelal gepaard gaat met een diepe recessie. Uit het arbeidsmarktrapport van januari bleek dat de uurlonen met 0,3% op maandbasis groeiden. Dat was conform verwachting. Op jaarbasis daalde de loongroei van 4,8% naar 4,4%. Dat zijn hoopgevende signalen voor de Fed. Maar de loongroei van ruim 4% betekent wel dat de lonen fors harder stijgen dan de inflatiedoelstelling van de Fed. Zorgwekkend is dat in reële termen sprake is van een negatieve loonontwikkeling. Met andere woorden de inflatie is hoger dan de loongroei waardoor de koopkracht van Amerikaanse werknemers onder druk staat. Historisch gezien komen dergelijke periodes niet vaak voor.

Gevaar van loon-prijsspiraal nog niet geweken

Door de krapte op de arbeidsmarkt lijkt de huidige situatie van dalende koopkracht niet houdbaar. Bij een dergelijke arbeidsmarkt hoort normaliter een loongroei die hoger is dan de inflatie. De Fed zal er daarom alles aan doen om de inflatie onder controle te krijgen voordat de loongroei verder oploopt. Dat is geen gemakkelijke opgave. Buiten de technologiesector vechten werkgevers om het schaarse personeel. Dat gaat gepaard met hogere salarissen in vrijwel alle sectoren. Zo heeft bijvoorbeeld Walmart, de grootste werkgever in de Verenigde staten, de lonen al fors opgetrokken. Deze kostenstijgingen worden (deels) doorberekend aan de consument wat resulteert in een oplopende inflatie. Ook de stimuleringsplannen van regering-Biden kunnen in dat opzicht voor de nodige problemen zorgen. De grootschalige infrastructuurplannen, plannen voor verduurzaming van de economie en de plannen om productie terug te halen naar de Verenigde Staten stuwen de vraag naar arbeidskrachten. Volgens schattingen zijn honderdduizenden extra arbeidskrachten nodig. Die arbeidskrachten zijn momenteel echter niet beschikbaar. Het gevecht om personeel kan hierdoor de komende jaren wel eens heviger worden dan nu al het geval is. Ironisch genoeg zal de Inflation Reduction Act op korte termijn de Amerikaanse inflatie dus potentieel aanjagen.