Door de oorlog tussen Israël en Hamas staat het Midden-Oosten weer in het middelpunt van de belangstelling. Tot op heden zijn de gevolgen voor de financiële markten en wereldeconomie beperkt. Dat kan veranderen bij een verdere escalatie van het conflict. Vooral in de worstcasescenario’s van een directe oorlog tussen Israël en Iran en/of een nieuwe olieboycot door OPEC kunnen de gevolgen groot zijn. Deze scenario’s betekenen een zware stagflatieschok voor de wereldeconomie die gepaard gaat met sterk stijgende olieprijzen, oplopende inflatie, een terugval in de economische groei en een bear market in de wereldwijde aandelenmarkten.

De bloedige oorlog tussen Israël en Hamas beheerste afgelopen week het nieuws. De financiële en economische impact op de rest van de wereld is vooralsnog beperkt. Israël is een klein land waardoor de directe impact van het conflict klein is. De Israëlische economie is slechts 0,2% van de wereldeconomie en het gewicht van de Israëlische aandelenmarkt in de MSCI World All Country ligt onder de 0,2%. Ook de indirecte effecten op het sentiment zijn vooralsnog beperkt. Beleggers nemen een afwachtende houding aan en lijken er momenteel vanuit te gaan dat het conflict niet verder escaleert. De aandelenmarkten sloten de week met winst af en de stijging van de olieprijs was met $5 per vat gematigd. Dit neemt niet weg dat door deze nieuwe oorlog het geopolitieke risico voor de financiële markten sterk is toegenomen.

Het lijkt er op dat Hamas en belangrijke bondgenoot Iran één doelstelling hebben bereikt. De plannen om onderhandelingen op te starten tussen Saudi-Arabië en Israël over het normaliseren van de betrekkingen zijn in de ijskast gezet. Hamas maakt geen geheim van haar einddoel: de vernietiging van de staat Israël. Dat gaat ze op eigen houtje nooit lukken. Daarvoor moeten ze andere partijen mee in het conflict zuigen. De laatste jaren was echter sprake van een toenadering tussen Israël en (een deel van) de Arabische wereld. Zowel Israël als een groot deel van de soennitische Arabische landen hebben een gespannen en vijandige relatie met het sjiitische Iran. Mede daarom begonnen Israël en de Arabische wereld vanaf 2017 toenadering tot elkaar te zoeken. In 2020 resulteerde dit in een reeks akkoorden waarin Israël en landen als de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein, Soedan en Marokko hun betrekkingen normaliseerden. Door het oplaaien van Palestijns-Israëlische conflict komt aan deze ontwikkeling (voorlopig) een einde.

Voor de financiële markten is vooral van belang hoe het conflict zich verder ontwikkelt. Op hoofdlijnen zien we een drietal oorlogsscenario’s met ieder hun eigen impact op de financiële markten en wereldeconomie. In het meest slechte scenario is sprake van vergaande consequenties voor de financiële markten en wereldeconomie. De volatiele geschiedenis van het Midden-Oosten laat zien dat een dergelijk scenario niet is uit te sluiten. Daarnaast valt ook een terugkeer van een oliecrisis zoals in 1973 niet uit te sluiten.

In dit scenario blijft de oorlog beperkt tot Israël en de Palestijnen. De impact op de wereldeconomie en de financiële markten is daardoor beperkt. Naar verwachting begint Israël de komende week een grondoorlog in Gaza met als doel Hamas te vernietigen. Dit zal ongetwijfeld een zeer bloedige campagne worden. Meer geweld in de Westbank en aan de noordgrens van Israël is te verwachten. De buurlanden en Iran worden echter niet direct bij de oorlog betrokken. Dit scenario is naar verwachting al ingeprijsd op de financiële markten.

In dit scenario is sprake van een verdere escalatie. De oorlog draait uit op een proxy-oorlog tussen Israël en Iran. Iran zelf wordt echter niet direct bij het conflict betrokken. De impact op de financiële markten van dit scenario is groter, vooral door oplopende volatiliteit en hogere olieprijzen. De impact op de wereldeconomie is nog steeds beperkt. In dit scenario opent de Hezbollah militie vanuit Libanon een tweede front in het noorden van Israël. Ook Syrië kan bij het conflict betrokken raken. Iran houdt zich officieel afzijdig. Zowel Hezbollah, Hamas als het Syrische regime van Assad worden echter gesteund door Iran. Daarom kan dit scenario gezien worden als een proxy-oorlog tussen Israël en Iran. Landen als Jordanië en Egypte blijven zich afzijdig houden, maar de woede en interne onrust onder de bevolking neemt wel toe. Al met al zorgt dit voor een volatiele situatie wat resulteert in toenemende risico-aversie en volatiliteit op de kapitaalmarkten. De olieprijs zal fors stijgen, vooral als op de wereldmarkt de Iraanse olie (deels) wegvalt door Amerikaanse sancties en/of Israëlische sabotageacties. Dit scenario is een lichte stagflatieschok voor de wereldeconomie en financiële markten.

In dit scenario escaleert de oorlog verder en worden niet alleen de proxies van Iran direct betrokken bij het conflict, maar ook Iran zelf. De Verenigde Staten zal in een dergelijk scenario Israël waarschijnlijk militair ondersteunen. De overige landen in het Midden-Oosten houden zich afzijdig, maar krijgen wel te maken met grote interne onrust. De impact van dit scenario op de financiële markten kan vergeleken worden met de Golfoorlog van 1990 – 1991. Toen verdubbelde de olieprijs. Ook in dit scenario zal de olieprijs sterk stijgen. Een olieprijs van $150 tot $200 per vat Brentolie behoort tot de mogelijkheden. Een dergelijk scenario is een zware stagflatieschok voor de wereldeconomie. Financiële markten zullen sterk corrigeren, de inflatie zal weer oplopen en de wereldeconomie zakt weg in een recessie.