Als de ooievaar overvliegt, stijgen de geboortecijfers. Klinkt lachwekkend, toch? Maar in de beleggingswereld trappen we geregeld in dezelfde valkuil: false causality bias. We vermoeden een oorzakelijk verband waar in werkelijkheid slechts sprake is van toevallige correlatie. Dit wordt ook wel spurious correlation genoemd.

Het gebeurt vaker dan we denken. Wanneer de olieprijs daalt en aandelen stijgen, concluderen we dat een daling van de olieprijs altijd goed is voor aandelenkoersen. Of: de rente daalt en technologieaandelen doen het beter dan de rest. De rentedaling zal dan wel de oorzaak zijn. Dergelijke vuistregels worden vaak als vaste wetmatigheden gezien. Totdat het ineens niet meer zo werkt.

De false causality bias is verleidelijk omdat ons brein een duidelijk verhaal wil. We houden niet van losse eindjes: we willen een oorzaak en een gevolg. Zeker in de financiële markten, waar de druk groot is om complexe bewegingen in eenvoudige taal te vatten. De krant moet elke dag gevuld worden met “De beurs daalde vandaag omdat…”. Maar vaak is de directe oorzaak van de koersschommelingen onbekend. De werkelijkheid is chaotisch en talloze factoren hebben invloed op de koersen.

Een bekend voorbeeld is de hemline-theorie, ook wel “roklengtetheorie” genoemd. Deze theorie stelt dat aandelenkoersen meebewegen met de lengte van de rokken van vrouwen. In periodes dat vrouwen korte rokken dragen, presteert de aandelenmarkt goed. En omgekeerd: hoe langer de rokken, hoe slechter de markt presteert. De lengte van rokken zou een indicatie geven van de conjunctuur van de economie.

Dit idee klinkt misschien op het eerste gezicht vreemd, maar er schijnt een correlatie tussen de roklengte en de aandelenmarkten te zijn. Maar van een oorzakelijk verband is natuurlijk geen sprake. En er zijn waarschijnlijk betere macro-economische indicatoren te vinden dan de roklengte.

Een open houding en enige scepsis voor historische correlaties zijn noodzakelijk. Is er sprake van causaliteit of slechts van een toevallige correlatie? En welke factoren spelen allemaal een rol? Test verbanden over langere periodes, uiteenlopende beleggingsregimes en in verschillende markten. Wees bovendien voorzichtig met snelle en eenvoudige verklaringen voor kortetermijnbewegingen. Niet elke beweging vraagt om een verhaal. Soms is de markt gewoon in beweging door vraag en aanbod op basis van talloze factoren.