Zelfverzekerdheid straalt kracht uit. Mensen die iets zeker weten, worden sneller geloofd. Maar juist op de financiële markten is “zeker weten” vaak een illusie. Overconfidence, het overschatten van eigen kennis en kunde, is misschien wel de hardnekkigste valkuil voor beleggers.

Institutionele beleggers zijn er net zo vatbaar voor als particuliere beleggers. Sterker nog: hoe meer informatie beleggers tot hun beschikking hebben, hoe sterker soms de overtuiging dat er meer controle in een onzekere wereld is. Een leger aan analisten, stapels rapporten, geavanceerde modellen; het geeft allemaal een gevoel van zekerheid. Maar een gevoel van zekerheid is geen synoniem voor gelijk hebben en de toekomst kunnen voorspellen.

Want de wereld is inherent onzeker en heeft daardoor een lage voorspelbaarheid. Er is namelijk sprake van radical uncertainty, ofwel radicale onzekerheid, zoals Mervyn King, voormalig gouverneur van de Bank of England, het noemt. Dit betreft situaties waarin de kans op toekomstige gebeurtenissen niet kan worden ingeschat of gemeten, en zelfs de mogelijke uitkomsten niet bekend zijn. Denk daarbij aan de coronapandemie, maar ook aan de huidige handelsoorlog. In een dergelijke wereld is “zeker weten” een utopie.

Overmoed uit zich in drie typische gedragingen. Ten eerste: te veel handelen. We denken dat elk nieuw datapunt om actie vraagt. Terwijl stilzitten, vaak het moeilijkste, maar wel het beste besluit is, zoals vorige week beschreven. Ten tweede: te geconcentreerde posities. “Wij weten zeker dat sector x of y geen toekomst meer heeft.” Dergelijke “zekerheden” blijken in de praktijk toch vaak anders uit te pakken. En ten derde: risico’s onderschatten. Want wie overtuigd is van zijn eigen gelijk, ziet minder snel scenario’s die niet in het plaatje passen.

Kortom, enige bescheidenheid over de eigen kennis en kunde is op zijn plaats. Financiële markten zijn meestal slimmer en efficiënter dan wij denken. Een economisch model kan nog zo mooi zijn, de onzekerheid van de werkelijkheid laat zich niet wegpoetsen. Denk ook aan de black swan van Nassim Taleb: de zeldzame en onvoorziene gebeurtenis die alles op z’n kop zet. In de definitie van een black swan ligt besloten dat deze gebeurtenis onvoorspelbaar is en een enorme impact heeft. En na de gebeurtenis doen mensen alsof het voorspelbaar was (hindsight bias!).

Voor institutionele beleggers is de les helder: bouw ruimte voor onzekerheid in. Bijvoorbeeld via scenario-analyses waar verschillende wereldbeelden worden verkend en de robuustheid van de beleggingsportefeuille wordt getoetst. Stel jezelf de vraag: wat als het onvoorziene toch gebeurt? Focus niet alleen op het basisscenario, maar ook op de, misschien wel ongemakkelijke, alternatieven. Want zeker in de financiële wereld geldt: Be humble or the market will humble you.