Olie en politiek zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Al meer dan 125 jaar geeft controle over het zwarte goud geopolitieke macht en invloed. En ondanks ambitieuze klimaatdoelen en de energietransitie draait de wereldeconomie nog steeds grotendeels op olie en gas.

Hoewel het marktaandeel van OPEC is gedaald tot onder de 50%, heeft het oliekartel nog steeds grote invloed op de olieprijs. Als grootste olieproducent binnen het kartel, is Saoedi-Arabië de ongekroonde koning van OPEC. Het land geeft de laatste maanden echter steeds meer signalen af dat het kan leven met lagere olieprijzen. Dat is een draai van 180 graden: de afgelopen vijf jaar probeerde OPEC de prijs juist hoog te houden via productiebeperkingen.

Wat kan deze beleidswijziging verklaren? De keuze lijkt niet economisch. Saoedi-Arabië heeft olieprijzen van rond de $100 per vat nodig om de ambitieuze begroting en Vision 2030-projecten rond te krijgen. Met dit beleid schiet het zichzelf dus in de voet. Het opendraaien van de oliekraan lijkt dan ook vooral een geopolitieke keuze van de Saoedische machthebber Mohammed Bin Salman (MBS voor intimi). Officieel straft Saoedi-Arabië zo de OPEC-landen als Kazachstan die de productieafspraken niet nakomen. Het echte doel lijkt het halen van een wit voetje bij de Amerikaanse president Trump. MBS en Trump kunnen het goed met elkaar vinden, er lijkt zelfs sprake van een heuse bromance tussen beide machthebbers.

Voor haar veiligheid leunen de Saoedische machthebbers sterk op de Verenigde Staten. Moderne Amerikaanse wapens zijn daarvoor meer dan welkom. Trump is bereid om die te leveren, zonder daarbij lastige vragen te stellen over zoiets als mensenrechten. Dit resulteerde al in de ‘grootste wapendeal in de geschiedenis’ tussen beide landen. De steun van Trump is echter niet ‘gratis’. Trump roept al sinds de verkiezingscampagne om lagere olieprijzen. Door het opvoeren van de olieproductie levert Saoedi-Arabië haar bijdrage aan deze verkiezingsbelofte van Trump.

De impact op de oliemarkt is aanzienlijk. De laatste maanden is de olieprijs gedaald van ruim $80 naar $65 per vat Brentolie. De lagere olieprijs is goed nieuws voor de Amerikaanse consument. De lagere energiekosten helpen de inflatie onder controle te houden. Het is echter slecht nieuws voor de oliebedrijven. Die zien hun winsten en beurskoersen kelderen.

De strategie van Saoedi-Arabië is niet zonder risico. De oliemarkt balanceert op een delicaat evenwicht tussen vraag en aanbod. Wanneer het aanbod te veel stijgt, kan de bodem onder de olieprijs wegvallen. Dit zagen we bijvoorbeeld in 2014 – 2015. Toen voerde Saoedi-Arabië de olieproductie op om Amerikaanse schalieoliebedrijven de nek om te draaien. Dit beleid keerde als een boemerang terug. De Amerikaanse schalieproducenten bleken minder kwetsbaar dan gedacht. Het resultaat was een enorme overproductie waardoor de olieprijs instortte. De prijs voor een vat Brentolie daalde met bijna 75% naar $28 per vat.

Alles wijst erop dat de olieprijs voorlopig onder druk blijft staan. Het aanbod is hoog, en de wereldeconomie is te zwak voor een stevige groei van de vraag. Escaleert het handelsconflict, dan is een herhaling van 2014 niet uit te sluiten. Maar een ezel stoot zich toch geen twee keer aan dezelfde steen. Of wel?