Stel je krijgt €500 miljoen belastinggeld om te 'investeren' in 'iets' goeds. Het blijkt echter 'maar' €368 miljoen te kosten. En het verschil? Dat mag je houden! In de EU kan dat gewoon. Het is één van de voorbeelden uit het uitermate kritische rapport van de Europese rekenkamer over de besteding van de ruim €700 miljard uit de coronaherstelfondsen.

De conclusies van de rekenkamer over hoe de EU het opgehaalde geld besteedt zijn niet mals. Enkele hoofdpunten uit het rapport:

• Het coronafonds zou 'prestatiegericht' zijn, maar in de praktijk wordt geen enkele prestatie geëist. In plaats daarvan volstaan 'streefdoelen' en 'mijlpalen'.
• Systematische controle op de werkelijke kosten ontbreekt. EU-gelden konden worden geclaimd op basis van schattingen. Verantwoording achteraf op basis van daadwerkelijke uitgaven is niet vereist. Bonnetjes zijn niet nodig.
• Alles vindt plaats in een mist van wettelijke vaagheden. Elke lidstaat interpreteert de regels en mijlpalen verschillend.
• Controle? Overbodig, althans dat vindt Brussel. Bij veel lidstaten ontbreken fatsoenlijke controlemechanismen en de Europese Commissie vindt dat prima. Zelf controleren ze ook nauwelijks iets.

Wat wellicht nog schokkender is, is het gebrek aan zelfreflectie bij de Europese Commissie. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen deed de bevindingen van de Rekenkamer af als 'interpretatieverschillen'. Met andere woorden: doorlopen mensen, niets aan de hand!

De conclusies van de Europese rekenkamer blijven relevant voor de toekomst. Want de EU wil €800 miljard uittrekken voor het versterken van de Europese defensie, Readiness 2030. Een aanzienlijk deel van de extra defensie-uitgaven zal waarschijnlijk uit EU-gelden bekostigd worden. Nederland stribbelt uiteraard tegen, maar in het verleden hield dat de trein naar meer EU niet tegen. En in dat opzicht zijn de bevindingen van het rapport natuurlijk zorgwekkend. Gezien de treurige staat van de Europese defensie kunnen we het ons eigenlijk niet veroorloven om er met de pet naar te gooien. Om in 2030 inderdaad een krijgsmacht te hebben die een geloofwaardige afschrikking vormt, moet het geld goed besteed worden.

Voor beleggers heeft dit alles 'gelukkig' minder impact. EU-obligaties hebben de hoogste kredietwaardigheid. Dus ze hoeven niet bang te zijn dat ze hun inleg niet terugkrijgen. Maar toch knaagt het. We eisen van bedrijven dat ze zich aan allerlei ESG-principes houden. De G staat voor 'Governance'. Maar zouden we als institutionele beleggers dan ook niet een goede 'G' moeten eisen van de EU? Of geldt hier dan toch weer het Orwelliaanse mantra: "All animals are equal, but some animals are more equal than others"?

En die eerder genoemde €500 miljoen? Dat betrof het Franse project "Digitale upgrade van de staat en de grondgebieden". De Fransen gaven aan dat het project bevredigend is uitgevoerd. Dus misschien moeten we ons daar maar aan vasthouden. Die upgrade van de Europese defensie wordt wellicht wat duurder dan gepland, de verantwoording van de uitgaven schiet tekort en verkwisting is niet te vermijden. Maar het uiteindelijk resultaat is wel 'bevredigend'. Of dit het vertrouwen van de burger in de EU en gezamenlijke schulduitgifte ten goede komt, zal de toekomst uitwijzen.