Vernietigend. Dat is de beste manier om de impact van het onderzoek uit 2022 van onder meer The Guardian naar de vrijwillige carbon credit (of carbon offset) markt te omschrijven. Tot wel 90% van de vrijwillige carbon credits zouden “phantom credits” zijn die geen echte CO2-reductie vertegenwoordigen. Deze conclusie sloeg in als een bom en de waarde van de vrijwillige carbon credits is sindsdien verschrompeld.

Op het handelsplatform CBL (Carbon Benchmark Listing) piekte de prijs voor vrijwillige carbon credits in 2022 op $16 per ton C02. De controverses die in het artikel van The Guardian werden aangekaart, lijken de doodsteek te zijn geweest voor de markt. De prijs voor een ton CO2-uitstoot implodeerde en schommelt nu al een jaar rond de $0,40. Dit betekent dat een gemiddelde Nederlander die zijn schuldgevoel over zijn of haar CO2 wil afkopen, dit kan doen voor een schamele €5 per jaar. Nog nooit was een aflaat voor onze klimaatzondes zo goedkoop.

Voor de meeste bedrijven betekent een koersdaling van ruim 95% dat de boel over en uit is. Herstel is dan zo goed als uitgesloten. Toch lijkt dit een voorbarige conclusie voor de markt voor vrijwillige carbon credits.

De markt voor vrijwillige carbon credits moet niet verward worden met de markt voor verplichte (compliance) carbon credits. Op de verplichte markt zijn bedrijven wettelijk verplicht om met carbon credits aan de regelgeving en uitstootlimieten te voldoen. Op de vrijwillige markt kopen bedrijven uit eigen beweging carbon credits om de CO2-uitstoot te compenseren. Dit zijn twee gescheiden markten met elk hun eigen karakteristieken. De vrijwillige carbon credits worden vooral gegenereerd via projecten in duurzame energie en in de bosbouw.

De huidige lage prijs betekent echter dit niet dat de hele sector moet worden afgeschreven. De toekomst van de vrijwillige carbon credits kan weleens verrassend positief zijn. Met de ambitieuze net-zero-doelstellingen voor 2050 in het vooruitzicht, zal de vraag naar vrijwillige credits waarschijnlijk sterk stijgen. Bedrijven zullen hun laatste CO2-uitstoot hiermee willen neutraliseren. Verschillende analyses laten zien dat hierdoor de vraag wel eens kan groeien van 0,4 gigaton CO2 in 2022 naar 5 gigaton CO2 in 2050. En dergelijke onstuimige groei betekent niet alleen een positieve impuls voor de markt, maar waarschijnlijk ook voor de prijs.

Een noodzakelijke randvoorwaarde voor dit scenario is echter wel dat de sector het kaf van het koren scheidt. Er moet serieus werk gemaakt worden van het beter reguleren en standaardiseren van de vrijwillige carbon credits. Om het vertrouwen terug te krijgen is het essentieel dat ze voldoen aan goedgekeurde normen om de positieve impact op het klimaat te waarborgen.

Wanneer men daarin slaagt, kan het tij snel keren. Dat dit niet onmogelijk is, laat de markt voor de verplichte carbon credits zien. Ook deze markt had een onstuimige start met fraude en schandalen. De eerste versie van de European Emissions Trading System (EU ETS) implodeerde daardoor. Uit de as hiervan herrees echter een nieuw systeem dat nu al jaren goed functioneert. Een mooi voorbeeld. Bij de juiste hervormingen zijn ook vrijwillige carbon credits een potentieel waardevol instrument in de gereedschapskist van de energietransitie. Met als bijkomend voordeel een aantrekkelijk rendement voor beleggers in bijvoorbeeld timberland.