“We can talk all we want about values. Values are important, but you can’t shoot values. You can’t shoot flags and you can’t shoot strong speeches.” Met deze woorden veegde de Amerikaanse minister van defensie Pete Hegseth in Brussel de vloer aan met zijn Europese NAVO-bondgenoten. Zijn toespraak stond bol van harde kritiek op de abominabele staat van de Europese defensie. De boodschap was duidelijk: de Verenigde Staten zijn niet langer bereid de veiligheid van Europa te waarborgen als Europa zijn verantwoordelijkheden niet neemt. Met andere woorden: Europa moet aan de bak om haar militaire slagkracht te herstellen.

De boodschap van de regering Trump is hard en ondiplomatiek, maar niet nieuw en niet onterecht. De staat van de Europese krijgsmachten is erbarmelijk. Na het einde van de Koude Oorlog leefde Europa in de naïeve gedachte dat oorlogen in Europa tot het verleden behoorden. Dertig jaar bezuinigen op defensie heeft zijn tol geëist. Neem het Nederlandse leger. In 1990 beschikte Nederland nog over 900 Leopard tanks. Dat zijn er nu nog 18 en die zijn geleased. Ook al het andere oorlogsmaterieel is grotendeels wegbezuinigd.

Het is echter niet alleen de kwantiteit die achteruit is gehold. Kwalitatief staat het er niet veel beter voor. In 2023 schetste een officieel Duits overheidsrapport een ontluisterend beeld van de Duitse krijgsmacht. Het grootste deel van het militaire materieel was niet operationeel. Slechts 30% van de gevechtstanks en 40% van de gevechtsvliegtuigen was inzetbaar. Verder was er een tekort aan alles, van munitie tot wc-papier. Daarnaast is er sprake van een verstikkende bureaucratie. Hierdoor duurde de aanschaf van nieuwe helmen voor Duitse helikopterbemanningen tien (!) jaar. In de andere Europese landen is de situatie niet veel beter.

De oorlog in Oekraïne prikte de bubbel van duurzame vrede in Europa genadeloos door. De Russische dreiging en de harde boodschap van Trump maken duidelijk dat Europa snel werk moet maken met het versterken van haar defensie. Maar hoe in hemelsnaam? Voldoen aan de 2%-norm van de NAVO is niet meer voldoende; daarmee wordt het lek niet gedicht. Er is meer geld nodig, veel meer geld. Maar veel landen hebben daar simpelweg de financiële ruimte niet voor. Bovendien is de Europese defensie-industrie versnipperd en schiet de productiecapaciteit tekort.

De Europese Commissie is zich hiervan bewust. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen suggereerde om de 'ontsnappingsclausule' van het Stabiliteits- en Groeipact te activeren. Dit geeft lidstaten de mogelijkheid om hun defensie-uitgaven te verhogen zonder de EU-begrotingsregels te overtreden. Waarschijnlijk is dit niet genoeg. Daarom wordt de roep om EU-obligaties in te zetten voor defensie-uitgaven steeds luider. Dit lost het financieringsprobleem op tegen gunstige voorwaarden. De EU kan dankzij haar sterke kredietwaardigheid de obligaties tegen lage rentes uitgeven. Bovendien kan een gezamenlijke aanpak de Europese defensie-industrie een broodnodige impuls geven.

Europa kan zich niet veroorloven om nog langer te wachten met het verhogen van de defensie-uitgaven. En EU-obligaties lijken de aangewezen route om dit te financieren. Hopelijk wordt het geld wel besteed aan het doelgericht versterken en uitbreiden van de Europese defensiecapaciteit. Dat vereist dat de EU haar bureaucratie en regeldrift in toom houdt. Als de EU daarin slaagt, schiet Europa niet alleen met toespraken en waarden, maar heeft het ook de militaire slagkracht om indien nodig de daad bij het woord te voegen.