“Wie achter de kudde aanloopt, sjouwt altijd door de stront.” luidt een bekende beleggerswijsheid. Een succesvolle actieve belegger wijkt af van de massa en volgt een eigen koers. Maar in de praktijk komt kuddegedrag, de herding bias, vaak voor. Ook institutionele beleggers gaan vaak met de stroom mee.

Waarom? Het eenvoudige antwoord: het is veilig. Op de savanne biedt de kudde bescherming door de grotere alertheid van meerdere dieren en daardoor een grotere kans op vroegtijdige detectie van gevaar. Daarnaast vormt de kudde een gezamenlijk machtsvertoon om roofdieren af te schrikken en biedt het een veilige omgeving voor jonge en kwetsbare dieren. Zo vergroot het collectief de overlevingskansen van het individu.

In de westerse kantoorjungle is het niet anders. Kuddegedrag binnen het bedrijfsleven uit zich in vergelijkbare beslissingen en gedragingen. Het voelt veiliger om samen fout te zitten dan alleen. Het is comfortabeler te zeggen: “De hele sector zat ernaast” dan toe te moeten geven dat de eigen analyse afweek en mislukte. Kuddegedrag beperkt ook het reputatierisico. Of zoals Keynes het verwoordde: “Worldly wisdom teaches that it is better for reputation to fail conventionally than to succeed unconventionally.”

Er schuilen echter risico’s in kuddegedrag. Ten eerste: het vergroot de uitslagen op de financiële markten, zowel naar boven als naar beneden. Koersen stijgen buitensporig omdat iedereen hetzelfde koopt wat leidt tot zeepbellen op de beurs. Maar het versterkt ook beurscrashes. Zodra de stemming omslaat, rent de kudde de andere kant op. Ten tweede: het ondermijnt onafhankelijk denken en beleid. Afwijken voelt gevaarlijk, dus kiezen we voor de consensus.

Kuddegedrag is menselijk, maar niet altijd de beste strategie. Wie zich altijd achter de groep verschuilt, laat de kans om waarde toe te voegen onbenut. Voor institutionele beleggers betekent dit procyclisch beleid en standaardportefeuilles.

Wat helpt? Creëer ruimte voor tegenspraak en afwijkende meningen. Reken niet alleen met ‘gemiddelde’ rendementen in scenario-analyses. Durf uit te leggen waarom je portefeuille niet meegaat met de trend van het moment. Sommige beleggingscategorieën zijn uit de mode en worden niet door de kudde omarmd, maar dat zijn vaak de categorieën die een beleggingsportefeuille robuuster maken. Maar ook een eenvoudige herbalanceringsstrategie helpt al om de scherpe kantjes van het kuddegedrag af te halen.

Kuddegedrag is begrijpelijk en biedt veiligheid. En soms is dit ook een prima strategie, zeker als er onvoldoende informatie voorhanden is die tot een betere keuze leidt. Maar het resultaat zal dan ook gemiddeld zijn. En niet meer dan dat.