Het zou een nek-aan-nekrace worden. Maar uiteindelijk wonnen de Republikeinen met overmacht de Amerikaanse verkiezingen. Donald Trump keert na vier jaar afwezigheid terug in het Witte Huis. De Republikeinen veroverden ook de meerderheid in de Senaat en behouden waarschijnlijk de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. Een Red Sweep dus. Dit betekent een drastische koerswijziging ten opzichte van het beleid van de Biden-regering.

Trumps verkiezingswinst wordt bezorgd ontvangen in Europa. Dit komt onder meer door zijn sceptische houding ten opzichte van vrijhandel. Het is dan ook America First. Tijdens zijn eerste termijn voerde hij een protectionistisch beleid dat was gericht op het beschermen van de Amerikaanse productie, het creëren van banen in de Verenigde Staten en het terugdringen van het hoge, chronische tekort op de lopende rekening. De voorgenomen plannen gaan nu nog verder dan de vorige keer. Hij wil alle importen met 10% belasten en dit percentage kan in sommige gevallen flink oplopen.

Voorstanders van vrijhandel maken zich dan ook terecht zorgen. De kans is groot dat we opnieuw getuige zullen zijn van handelsconflicten. En dat terwijl wereldwijde vrijhandel in de afgelopen decennia heeft geleid tot een hogere economische groei en een bredere keuze aan producten. Vrijhandel verhoogt de efficiëntie, vergroot de concurrentie en houdt daarmee de prijzen voor consumenten laag. Deze voordelen zijn voor veel landen evident en uitvoerig beschreven in de economische theorie. Denk hierbij aan het comparative advantage van Ricardo. En toch slaat het America First-verhaal aan bij de Amerikaanse kiezer. En misschien ook niet helemaal onterecht. Want vrijhandel kent niet alleen winnaars.

Vrijhandel werkt vooral goed tussen bevriende landen en wanneer er sprake is van een enigszins gelijk speelveld. Maar in de praktijk is dat vaak niet het geval. China heeft een andere kijk op vrijhandel en wordt inmiddels door de Verenigde Staten gezien als een geopolitieke strategische concurrent. Een dergelijk land ongelimiteerd toegang geven tot de Amerikaanse markt en kritieke technologische kennis is dan niet verstandig. Daarnaast neemt de kwetsbaarheid van een land toe als de productiecapaciteit van strategische en kritieke goederen zich in het buitenland bevindt. En de voordelen van vrijhandel zijn niet gelijk verdeeld in de samenleving. Als je als Amerikaanse arbeider je baan verliest omdat de productie naar het buitenland verhuist, smaken de geneugten van de vrijhandel minder zoet.

Het is dan ook niet verrassend dat protectionistische geluiden hardnekkig de kop opsteken. Deze ontwikkeling is breder zichtbaar, al langer gaande en niet alleen een Amerikaans fenomeen. Denk aan de Brexit! Maar ook ‘wij’ doen er aan mee. Vorige maand zijn de lidstaten van de Europese Unie akkoord gegaan met het verhogen van de importtarieven op Chinese elektrische auto’s. De verhoging moet de Europese auto-industrie beschermen tegen door de Chinese overheid gesubsidieerde concurrentie. Europa First!

De door sommigen gedroomde flat world met steeds minder barrières is uit het zicht verdwenen. Het wereldhandelssysteem functioneert niet meer en nu dreigen opnieuw vooral bilaterale handelsconflicten. De uitdaging is ondanks alles een balans te vinden tussen nationale belangen en de noodzaak van internationale samenwerking om zo de voordelen van voldoende vrijhandel te behouden. Maar in het huidige tijdsgewricht van polarisatie is de kans op constructieve samenwerking bijzonder klein. Escalatie op dit gebied kan leiden tot fragmentatie van de wereldhandel. Met een lagere economische groei en hogere inflatie tot gevolg. Geen gouden eeuw voor iedereen…