Stroeve onderhandelingen tussen EU en het VK

Terwijl de aandacht afgelopen maanden uitging naar de uitbraak van het coronavirus, onderhandelden de EU en het Verenigde Koninkrijk stug door over hun toekomstige handelsrelatie. In de deal die de Britse premier Boris Johnson eind vorig jaar met de EU sloot, is vastgelegd dat er dit jaar overeenstemming moet zijn bereikt over hoe deze relatie er precies uitziet. Is dit niet het geval dan zal men terugvallen op de regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) – een zogeheten no-deal brexit. In de afgelopen maanden is er echter weinig progressie geboekt in de onderhandelingen. En 15 oktober is de deadline voor een deal of een verlenging van de onderhandelingen.

Johnson ondermijnt overeenkomst met EU

Johnson heeft herhaaldelijk gesteld een verlenging van de onderhandelingen niet te accepteren. Om de druk op de EU te verhogen kwam hij afgelopen week met een opmerkelijk wetsvoorstel. In het wetsvoorstel wil de Britse regering de afspraken die eind 2019 met de EU zijn gemaakt over de grens tussen Noord-Ierland en Ierland op een “specifieke en beperkte manier” schenden. In eerdere afspraken met de EU is vastgelegd dat Noord-Ierland zich zal blijven conformeren aan de Europese regels zodat de grens op het Ierse eiland open kan blijven. Deze oplossing is juist op instigatie van Boris Johnson tot stand gekomen uit onvrede met de “Irish backstop” die zijn voorganger Theresa May eerder met de EU was overeengekomen. Onder deze afspraken had de EU in theorie het Verenigde Koninkrijk kunnen dwingen de Europese regels voor goederen te blijven volgen zolang er geen nieuwe deal zou zijn overeengekomen. Dit was onacceptabel voor veel Britse parlementsleden waardoor de deal van May herhaaldelijk is weggestemd.

Nieuwe wet zet EU-regels buiten spel

In de voorgestelde wet zou het Verenigd Koninkrijk de deal met de EU van eind 2019 kunnen ondermijnen door ministers de bevoegdheid te geven bepaalde goederen te vrijwaren van douanecontroles tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland. Ook zou de Britse overheid volgens de wet niet meer gedwongen zijn de EU te informeren over mogelijke staatssteun aan Noord-Ierse bedrijven. Dit zou een directe schending van het internationaal recht impliceren.

Politiek en markten reageren geschokt

De internationale politiek en financiële markten reageerden geschokt op het nieuws dat Johnson internationale afspraken aan zijn laars wil lappen. EU-commissievoorzitter Ursula von der Leyen waarschuwde dat de EU juridische stappen zet als de wet niet deze maand van tafel wordt gehaald. En de voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden Nancy Pelosi gaf te kennen dat het Verenigd Koninkrijk niet hoeft te verwachten dat een handelsovereenkomst door het Amerikaanse parlement zal worden goedgekeurd als het land internationale regels aan zijn laars lapt. Op de markten reageerden valutahandelaren geschokt. Het Britse pond verloor afgelopen week bijna 4% van zijn waarde ten opzichte van de euro.

Risico van no-deal brexit groter

Johnson heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij een no-deal brexit als een positieve uitkomst ziet. Voor hem is het terugwinnen van Britse soevereiniteit van een dermate groot belang dat daar best een groter economisch prijskaartje aan mag hangen. De schattingen lopen uiteen, maar duidelijk is dat het Verenigd Koninkrijk meer economische pijn zal hebben van een no-deal-brexit dan de EU. En momenteel heeft de Britse economie al meer te lijden onder effecten van het coronavirus dan de Europese economie. De Britse overheid ging in eerdere berekeningen uit van een impact van circa 7,7% op het nationale inkomen in de komende 15 jaar onder een no-deal-brexit tegenover 4,9% met een basale handelsovereenkomst. Dit lijkt een hoge prijs, maar één die Johnson toch lijkt te willen betalen voor Britse vrijheid. Of deze mening door het parlement wordt gedeeld, zal deze week duidelijk worden als over het wetsvoorstel wordt gestemd. In ieder geval lijkt de kans op een no-deal-brexit weer toegenomen.