Overheidsfinanciën uit het lood
Vertrouwen op bodemniveaus
De vertrouwenscijfers voor april zijn dramatisch. In veel gevallen ligt het vertrouwen nu al veel lager dan tijdens het dieptepunt van de financiële crisis van 2008-2009. Vooral de dienstensector wordt hard geraakt. Dit blijkt onder meer uit de inkoopmanagerindices (PMI). De PMI voor de eurozone daalde in april van het toch al zeer lage niveau van 29,7 naar een absoluut diepterecord van 13,5. De PMI voor de industrie bleef nog relatief goed liggen op een niveau van 33,6. De PMI voor de dienstensector daalde echter van 26,4 naar 11,7. Ook bij de Europese consument valt het vertrouwen van een klif. Het consumentenvertrouwen in de eurozone daalde van -11,6 naar -22,7. Dat is iets lager dan het dal tijdens het hoogtepunt van de eurocrisis in 2012, maar nog wel beter dan tijdens de financiële crisis van 2008 – 2009. De Amerikaanse vertrouwenscijfers laten een vergelijkbaar beeld zien, al ligt het vertrouwen daar nog beduidend hoger. De PMI voor de Amerikaanse industrie daalde van 48,5 naar 36,9. De PMI voor de dienstensector daalde van 39,8 naar 27,4. Het aantal Amerikanen dat een werkloosheidsuitkering aanvroeg lag afgelopen week op 4,4 miljoen. Daarmee zijn er in 5 weken tijd ongeveer 26,4 miljoen banen geschrapt. Vooralsnog hebben veel van deze ontslagen een tijdelijk karakter, maar als de coronacrisis lang duurt, zullen veel van deze ontslagen een definitief karakter krijgen.
Consumentenvertrouwen eurozone valt van klif
Bron: Bloomberg, Achmea IM
Amerikaanse staatsschuld stijgt sterk
Bron: Bloomberg, CBO, Achmea IM
Begrotingstekorten naar recordhoogtes
De diepe economische crisis raakt de overheidsfinanciën hard. In zowel de eurozone als de Verenigde Staten komen de eerste projecties uit over de begrotingstekorten in 2020 en die schetsen een explosieve stijging van de overheidsschuld. In de Verenigde Staten komen de projecties van het onafhankelijke Congressional Budget Office (CBO). Deze instantie verwacht voor de Amerikaanse economie een diepe recessie in de eerste twee kwartalen van 2020. In het tweede kwartaal krimpt de economie naar verwachting met 11,8%. In de tweede helft van het jaar treedt herstel op waardoor de krimp voor heel 2020 uitkomt op 5,6%. In 2021 groeit de economie naar verwachting met 2,8%. De overheidsuitgaven zullen sterk stijgen terwijl de belastinginkomsten zullen teruglopen. Het Amerikaanse begrotingstekort zal daardoor stijgen van 4,6% in 2019 naar 17,9% in 2020 (circa $3.700 miljard) en 9,8% in 2021 (circa $2.100 miljard). Daarmee slaat de coronacrisis een ongekend groot gat in de overheidsfinanciën. Door de combinatie van een krimpende economie en stijgende tekorten loopt de Amerikaanse schuldquote (staatsschuld als % van het bbp) op van 79% van in 2019 naar 101% in 2020 en 109% in 2021. Ook in de eurozone lopen de schulden in 2020 snel op. Zo verwacht Nederland in 2020 een record begrotingstekort van 12% van het bbp (circa €92 miljard). De staatsschuld stijgt daarmee van 49% naar 65% van het bbp. Andere landen in de eurozone zien een vergelijkbare verslechtering van de overheidsfinanciën. Voor heel de eurozone ligt het verwachte begrotingstekort op circa 10%. De schuldquote in Italië stijgt naar verwachting tot 170%, in Spanje naar 120% en in Portugal naar 140%. De prognoses voor zowel de Verenigde Staten als de eurozone zijn omgeven met veel onzekerheid.
EU wil zelf obligaties gaan uitgeven
De EU-top van donderdag kon de grote verschillen tussen ‘noord’ en ‘zuid’ niet gladstrijken. Vooral door verzet van Nederland komen er voorlopig geen eurobonds. Het gezamenlijk uitgeven van schulden blijft dus een brug te ver. Dit tot groot chagrijn van landen als Italië en Spanje. Om de grote financiële en economische gevolgen van de coronacrisis te bestrijden, werd wel afgesproken om plannen uit te werken om de EU meer financiële slagkracht te geven. Volgens het voorstel van de EU-commissie zou de EU zelf naar de kapitaalmarkten gaan om minstens €1.000 miljard op te halen. De middelen waarover de EU kan beschikken zouden hierdoor stijgen van 1,2% naar 2,0% van het bbp. Op deze manier zou een herstelfonds gefinancierd kunnen worden en zouden eurobonds niet nodig zijn. Nederland en Duitsland hebben nog geen definitief ja gezegd tegen dit voorstel. De EU is namelijk een lege schil. De lidstaten staan garant voor de uitgaven van de EU. Het merendeel van de opgehaalde €1.000 miljard zal waarschijnlijk naar de zwaar getroffen zuidelijke landen vloeien terwijl Duitsland en Nederland mede garant staan. Ook is er nog geen overeenstemming over hoe het geld van het herstelfonds wordt uitgekeerd. Landen als Spanje, Italië en Frankrijk sturen aan op giften. Nederland wil juist het geld verstrekken in de vorm van leningen.
“Very happy that EU leaders tasked the @EU_Commission with shaping our collective response to the #coronavirus crisis. We will come forward with a proposal for an #MFF, clearly linked to the the Recovery Fund.”
EU-commissie voorzitter Ursula von der Leyen
